طراحی نمای آجری ساختمان یکی از سبک های سنتی می باشد که از ایام بسیار دور در ایران رواج داشته است.این سبک امروزه هم به صورت مدرن و هم به صورت سنتی در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد و مورد علاقه بسیاری از افراد میباشد. در نمای آجری نحوه چینش آجر ها می‌تواند مهمترین موضوع برای ایجاد تفاوت و خاص شدن نمای ساختمان گردد.برای شناخت هرچه بیشتر یک نمای آجری باید این موضوع را از چندین نگاه مورد بررسی قرار داد تا بتوان با در نظر گرفتن تمام آن موارد به یک طراحی خوب و همچنین یک اجرای بی نقص در نمای ساختمان دست پیدا کرد.
اصول طراحی نمای آجری
برای آنکه یک طراحی اصولی در نمای آجری داشته باشیم باید در نظر بگیریم که نوع چیدمان می تواند اثر بسزایی را در طراحی داشته باشد در نتیجه در زمان طراحی باید به این امر توجه ویژه داشته باشیم و همچنین این را نیز باید در نظر بگیریم که هر نوع چینشی مربوط به یک کار می باشد و می تواند یکی از مسائل بسیار مهم باشد.
آجر مناسب برای نما
همانطور که میدانیم آجر ها نیز انواع مختلفی دارند و تنوع بالای آن ها باعث می شود که انتخاب نوع آجر بسیار مهم باشد باید دقت کرد. بنابر نوع آب و هوا و اقلیم منطقه نوع نمای ساختمان باید آجر را انتخاب کرد که بیشترین مقاومت را در جغرافیای واقع شده داشته باشد .به عبارت ساده تر به طور مثال استفاده از آجر برای منطقه کوهستانی با نوع آجر مناسب با منطقه کویری متفاوت از یکدیگر می باشد و علاوه بر آن نوع کیفیت آجرهایی که برای استفاده در نما مناسب هستند با یکدیگر کاملا متفاوت می باشد که قبل از شروع عملیات تهیه مصالح باید به دقت این مورد بررسی گردد.
انواع چیدمان آجر در نما
همانطور که گفتیم چیدمان آجر ها در کنار هم و روی هم بسیار متفاوت از یکدیگر می باشد که هر کدام از انواع این چیدمان ها نمای جدید و متفاوتی را برای ما خلق می نماید .البته برخی از این روش ها برای چیدمان آجر از سالیان دور به دست ما رسیده است و برخی دیگر بر اثر نگاه معماران معاصر خلق شده است که هر کدام از این موارد نیز دارای انواع گوناگونی نیز می باشد که برای آشنایی کلی با نحوه چیدمان آنها ،به اختصار هر کدام از این موارد را در ذیل مورد بررسی قرار میدهیم.
آجر چینی جناغی
یکی از معروف ترین و قدیمی ترین نحوه های چیدمان آجر ،روش جناغی می باشد.این نوع آجر کاری در بسیاری از بناهای قدیمی ،مساجد و خانه های کهن در سرتاسر ایران به چشم می خورد که هم بر روی زمین قابلیت اجرا دارد و هم در دیوارها ، و سقف های گنبدی به وفور یافت می شود.در این نوع چیدمان آجرها با زاویه ۹۰ در جه از هم به صورت کاملا منظم چیده می شوند تا طرح دلخواه ایجاد گردد .البته در برخی موارد اندازه تمام آجرها یکسان نمی باشد و آجرها می تواند در ابعاد مختلف کار شود.
اجرای آجر به روش رگ چینی
این روش که به روش رگ چینی معروف است ساده ترین ،معمولی ترین و ابتدایی ترین نوع و روش در اجرای آجر می باشد .در این روش هر آجر بر روی دو آجر پایینی خود قرار میگیرد و به همین ترتیب تمام رج ها آجر چینی می شوند . هرچند این روش بسیار ساده به نظر می آید اما در زمان چیدمان باسد به تراز بودن سطح و قرار گیری مناسب آجرها به صورت دقیق بر روی یکدیگر بسیار توجه کرد در غیر اینصورت نتیجه نهایی دیوار ساخته شده نتیجه مطلوبی نخواهد بود.
اجرای آجر چینی بادبزنی
در این نحوه اجرا آجر ها به صورت مربع های افقی و عمودی در کنار هم قرار میگیرند .برای ایجاد این مربع ها اصولا دو آجر در کنار یکدیگر قرار می گیرند و تشکیل یک مربع را می دهند و برای ایجاد روش بادبزنی کافی است آجرهای مربع را به صورت یکی در میان افقی و عمودی در کنار هم کار شود تا در نهایت دیوار، کف و حتی سقف مورد نظر تکمیل گردد.
آجر چینی آبشاری
در این روش بیشتر برای ایجاد نماهای خاص استفاده میشود زیرا نوع چیدمان از مسیری خاص پیروی نمیکند و آجرها امکان دارد با حالت های فرو رفتگی و یا بیرون آمادگی در کنار هم قرار بگیرند.به عبارت دیگر در این روش در برخی از قسمت های دیوار آجرها بدون هیچ هماهنگی از یکدیگر کار می شوند و در یک خط ثابت قرار ندارند که این موضوع باعث ایجاد اشکال جداب و خاص بر روی بنا و دیوار می گردد .البته این روش عموما بر روی دیوار ها برای ایجاد فضای خاص و مدرن اجرا می شود.
آجر چینی به روش گل اندازی
این روش نیز از روش های قدیمی آجرچینی محسوب می گردد که به راحتی در بسیاری از مساجد و سازه های قدیمی قابل رویت می باشد .در این روش سعی بر آن است تا به واسطه چیدمان آجر ها طرح هایی شبیه گل و بیرون آمدگی های خاص در دیوار ایجاد شود که عموما این اشکال به صورت لوزی وار ایجاد میشوند.
روش مدرن فخر و مدین
در این روش که کاملا سبکی مدرن و نوین می باشد،همانند آجر چینی مشبک سنتی عمل میکند که نوع چینش آجرها به گونه ای است که در سرتاسر نما ایجاد حفره هایی یکسانی می نماید.این امر به واسطه چیدمان آجرها به دور از یکدیگر ایجاد می شود البته باید خاطر نشان کرد که این نوع از چیدمان نه تنها در نما کاربرد دارد بلکه در برخی از موارد در دکوراسیون داخلی نیز قابلیت اجرایی دارند.
آجر چینی حصیری
این نوع چیدمان نیز در ظاهر به شکل حصیر بافته شده می شود که این امر با توجه به نوع بیرون زدگی ها و فرورفتگی های موجود در فضا ایجاد می شود و عموما علاوه بر طراحی خاص و زیبایی که دارد به خاطر ایجاد شکست در نور های تابشی در مکان هایی که آفتاب تند و سوران دارند بسیار مورد استفاده و نوجه قرار میگیرد.
نحوه اجرای نمای آجر
در نهایت باید این نکته بسیار مهم را بدانیم که روشهای اجرای نمای آجری به چند دسته تقسیم می شوند و از لحاظ مراحل کاری با یکدیگر کاملا متفاوت می باشد. این موضوع در خصوص نمای آجری ساختمان بسیار مهم می باشد چرا که هر روشی برای یک سبک از کار مناسب می باشد. برای آشنایی بیشتر انواع روشهای نحوه اجرای نمای آجر ساختمان در ذیل آمده است.
اجرای نمای آجری به روش ملاتی
در این روش از اجرای نمای ساختمان و یا دیوار آجری که می توان گفت قدیمی ترین شیوه برای اجرای آجر می باشد با استفاده از ملات های سیمانی است که به محض خشک شدن اثر سفت شدن آن نمایان می گردد و آجرها کاملا به یکدیگر به صورت محکم اتصال پیدا می نمایند.در این روش پس از چینش یک ردیف آجر روی آن ها ملات مورد نظر را میریزند و سپس آجرهای ردیف های بعدی را روی آن قرار می دهند و این مراحل تا انتها به همین صورت پیشروی می نماید تا در نهایت دیوار آجری را احداث می کند .
اجرای نمای آجری به شیوه خشک
این روش در اجرای نمای آجری ساختمان به تازگی مورد استفاده و کاربرد قرار گرفته است که در آن هیچگونه ملات و یا چسبی برای اتصال آجرها به یکدیگر استفاده نمی گردد بلکه برای این امر از یراق آلات و اتصالات خای استفاده می گردد.اما نکته بسیار مهم در این روش آن است که به دلیل نیاز به وجود زیرساخت اصولی و مناسب در این روش اگر این اصول به صورت کامل رعایت نشود احتمال ناامنی دیوار و نما را به وجود می آورد و هر لحظه احتمال افتادن آجر ها وجود دارد، چرا که آجر ها از داخل باید به واسطه سایر متریال با هم و بر روی هم قرار بگیرد.در نتیجه این روش نیاز به تیم تخصصی در اجرا نیز دارد.
اجرای نمای آجری به روش چسبی
این روش اجرای نمای آجری از روش ملاتی به مراتب جدیدتر است و بیشتر برای موقعیت هایی استفاده می گردد که نیار داریم که ظرافت آجرچینی و تمیزی آن کاملا دیده شود.در این روش نکته مهم آن است که محل چسباندن عاری از کثیفی باشد چرا که این امر ماتع اثربخشی کامل چسب می شود .البته میزان چسبندگی مورد نظر ارتباط کامل با نوع متریال مصرفی چسب دارد. چسب مخصوصی که برای نمای آجری به کار میرود باعث می شود که اجر ها به صورت یکدست بر روی هم چیده می شوند.اما در انتخاب نوع چسب مصرفی باید دقت کافی داشته باشید تا از کیفیت لازم بهره ببرد.
معروفترین ساختمان های نما آجری در دنیا
نمای آجری سالن وگمنز
مکان: دانشگاه روچستر، ایالت نیویورک، ایالات متحده آمریکا
معماران: کندی و ویولیچ
این ساختمان محل قرارگیری مؤسسه علوم داده گورگن است، از آجرهای قرمز به عنوان «پیکسل های دیجیتال» در سرتاسر نمای خود استفاده میکند که با الگوهای در حال اجرا و باند فلاندری قرار گرفته اند، مناطق دوم دارای آجرهای سربرگ برجسته هستند. بسته به زمان روز، سایه های آجرهای سربرگ لایه دیگری از علاقه را ایجاد می‌کنند یا،به قول معماران کندی و ویولیچ «سطوح پویا و بافتی را ایجاد می کنند که داده های محیطی طبیعی را در طول روزها و فصول ارتباط برقرار میکند.»
نمای آجری ساختمان آرک گروه کراون
مکان: سیدنی، استرالیا
معمار: کویچی تاکادا
این ساختمان که در خیابان‌های کنت و کلارنس در CBD سیدنی قرار دارد، دارای دو جزء متمایز است: یک "سکوی" آجری که با 30 هزار آجر دست ساز که در بالای آن دو برج مسکونی و هتلی شیشه ای و فولادی سر به فلک کشیده است. این ساختمان برنده جایزه های بزرگی از جمله گونگ تجاری هورنبری هانت از جوایز تینک بریک 2019 است.
ساختمان آجری مسجد مرکزی کمبریج
مکان: کمبریج، انگلستان
معمار: مارکز بارفیلد
مارکز بارفیلد برای طراحی «مسجد قرن بیست و یکم» در لندن از سنت های معماری اسلامی و بریتانیایی استفاده کرد. نمای بیرونی آجری آن دارای سربرگ‌های بیرون زده است که الگوهای هندسی را با خط عربی تشکیل می‌دهند، در حالی که ساختار داخلی شامل ستون های چوبی درخت مانندی است. سقف آن با استفاده از ساختار طاق مشبک هشت ضلعی در هم آمیخته که تداعی کننده طاق کاری فن دار گوتیک انگلیسی است. همچنین این اولین مسجد هدفمند ساخته شده در شهر کمبریج است.
نمای آجری ساختمان مرکز عملیات ریلی سیدنی
مکان: سیدنی، استرالیا
معمار: استودیوی طراحی هوشمند / جاکوبز
این ساختمان یکپارچه در محوطه میدان سبز سیدنی به خاطر دیوارهای آجری قرمز به یاد ماندنیش که با طاق های بزرگ برجسته شده است، «راک قرمز» نامیده میشود. این استودیو می گوید که ایستگاه های راه‌آهن قدیمی شهر الهام بخش این طراحی بودند: «با برانگیختن دستاوردهای معماری و مهندسی جسورانه ساختمان های راه آهن از دوران گذشته، طراحی ما مقیاس قهرمانانه و اعتماد به نفس یک ساختمان مدرن قابل توجه را تجلیل می کند.»
نمای آجری ساختمان مسکونی سعادت آباد
محل: تهران، ایران
معمار: محسن کاظمیان فرد
پرده های زاویه دار آجری سوراخ دار، این آپارتمان هشت طبقه در تهران را از معمولی به خارق العاده تبدیل می کند. صفحه نمایش ها در سطوح مختلفی کار می کنند: آنها به نماها اجازه ورود می دهند، اما فضاها را خصوصی نگه می دارند. آنها مرزهای داخلی آپارتمان را گسترش می دهند و به عنوان کنترل کننده آب و هوا عمل می کنند. معمار محسن کاظمیان فرد می گوید: «در زمستان، پوسته آجری متخلخل به نور اجازه می دهد تا نه تنها فضا را روشن کند، بلکه منطقه را نیز گرم کند. در تابستان، ضخامت دیوار آجری مانع از ورود نور خورشید می شود و فقط اجازه می دهد نور فضای داخلی را روشن کند.
سختمان آجری مرکز پزشکی دامپزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو
محل: دانشگاه ایالتی اوهایو، ایالات متحده آمریکا
معماران: اسمیت میلر + هاوکینسون
برنده جایزه برنز برای ساخت و سازهای آموزشی در جوایز آجر در معماری 2018. اسمیت میلر + هاوکینسون می‌گویند که این الحاقیه بازتابی از ریشه های ساختمان در دهه 1970 است: «حجمی طاق دار، پوشیده از پانل های روکش آجری متناوب و افست و دیوار پنجره شیشه ای به آرامی روی پایه ای یکپارچه قرار می گیرد که پاکت آجری و پنجره های باریک آن یادآور اصلی بیمارستان است. طراحی دیوار هرمتیک و باربر.»
ساختمان 139 شولتز
مکان: مکزیکو سیتی، مکزیک
معمار: معماران CPDA
یک "پوسته دوتایی" از دیوارهای بیرونی بتنی قرمز رنگ و دیوارهای داخلی آجری قرمز رنگ، نمای جلوی خیابان این ساختمان آپارتمان جدید در منطقه سن رافائل مکزیکو سیتی را تشکیل می دهد. بتن برای جلوگیری از نور مستقیم خورشید، حفظ حریم خصوصی و کاهش سر و صدای خیابان عمل می کند. بالکن ها، حیاط ها و پاسیوهای داخلی، نرده های فلزی قرمز و قاب پنجره های آلومینیومی مشکی رنگ و بوی معماری مجزا به ساختمان بخشیده است.