درز انقطاع و نحوه محاسبه آن

درز انقطاع به فاصله بین دو ساختمان یا دو قسمت از یک سازه که به منظور جلوگیری از آسیب های ناشی از زلزله، انقباض و انبساط ساختمان و سایر عوامل محیطی ایجاد می شود، گفته می شود. همه ساختمان ها از نظر حرکتی تا حدودی محدود هستند. این محدودیت ها با ارتعاشات ناشی از عواملی مانند زلزله باعث ایجاد کشش در سازه ها می شود. به همین دلیل برای جلوگیری از آسیب دیدن ساختمان های مجاور در اثر ارتعاشات، یک درز در نظر گرفته می شود که همان درز انقطاع است. این کار زمانی انجام می شود که زمین مورد نظر از نظر ساختمانی با پلاک مجاور همسایه حساب می شود. درزها انواع مختلفی از جمله انقباضی، انبساطی و ... را شامل می شود که اگر شما نیز قصد ساخت ساختمان را دارید با ما همراه شوید تا در مورد محاسبه درز انقطاع اطلاعاتی به دست آورید.

مفهوم درز انقطاع

در لغت درزبه معنای شکاف یا فاصله و انقطاع به معنای جداکننده یا قطع کننده است. حال مفهوم درز انقطاع شکافیست که دو قسمت را از یکدیگر جدا می کند.

درز انقطاع چیست؟

با توجه به رفتار سازه ها در هنگام زلزله و حرکت آنها که می تواند باعث نزدیک شدن دو سازه مجاور به یکدیگر و در نهایت برخورد آنها شود، لازم است درزی بین دو ساختمان مجاور ایجاد شود که به آن درز انقطاع گفته می شود. پیش بینی درز انقطاع بین دو ساختمان فاصله ایمنی را ایجاد می کند و از برخورد آنها با یکدیگر در هنگام زلزله جلوگیری می کند.

اهمیت درز انقطاع

با محاسبه درز انقطاع و در نظر گرفتن آن در آیین نامه طراحی ساختمان استاندارد 2800، گفته می شود که برای رفع یا کاهش خسارات ناشی از برخورد ساختمان های مجاور به یکدیگر در هنگام زلزله، باید درز انقطاع را در نظر گرفت. در واقع ساختمان ها با پیش بینی این درز از یکدیگر جدا شده و بین آنها فاصله ایجاد می شود.

همچنین پس از ساخت ساختمان، می توان با استفاده از مصالح با مقاومت کم، شکاف را پر کرد، به طوری که در هنگام وقوع زلزله در اثر برخورد دو ساختمان، این مصالح به راحتی خرد شوند و پس از وقوع زلزله، ما می توانیم آنها را با مصالح جدید جایگزین کنیم.

نحوه محاسبه درز انقطاع

محاسبه درز انقطاع برای ساختمان های 8 طبقه و کمتر با ساختمان های 8 طبقه و بیشتر طبق استاندارد 2800 ویرایش چهارم، متفاوت است. فاصله هر طبقه از مرز زمین مجاور، برای ساختمان های هشت طبقه یا کمتر باید حداقل پنج هزارم ارتفاع آن طبقه از سطح پایه باشد.

با ذکر یک مثال توضیح می دهیم. برای ساختمانی با ارتفاع 20 متر (2000 سانتی متر) این مقدار را در 0.005 ضرب کنید تا عدد 10 به دست آید. یعنی میزان درز انقطاع در این سطح ارتفاع باید حداقل 10 سانتی متر باشد. اگر ساختمان مجاور 30 ​​متر ارتفاع دارد، آن ساختمان نیز باید 15 سانتی متر درز انقطاع داشته باشد. چیزی که پس از ساخت دو ساختمان مشخص است، یک درز انقطاع 25 سانتی متری است. اما هر ساختمانی فقط موظف به رعایت درز انقطاع خود است.



برای ساختمان‌ های 8 طبقه یا بیشتر و همچنین ساختمان ‌های بسیار بزرگ، عرض فاصله بین ساختمان و ساختمان مجاور را با استفاده از تغییر مکان جانبی غیرخطی طرح و با در نظر گرفتن اثر پی – دلتا تعیین می ‌کنند. برای این منظور ابتدا جابجایی هر دو ساختمان محاسبه می شود، با استفاده از ریشه مجموع مربع های دو عدد، درز انقطاع را محاسبه می کنند.

بر اساس این استاندارد در صورت عدم دسترسی به مشخصات ساختمان مجاور، حداقل فاصله هر طبقه از زمین مجاور معادل هفتاد درصد تغییر جانبی غیرخطی پلان در آن طبقه از ساختمان در نظر گرفته شود. منظور از ساختمان های بزرگ بیمارستان، فرودگاه، تأسیسات نظامی و به طور کلی ساختمان هایی است که به دلیل کاربری، میزان خسارات ناشی از زلزله بسیار مهم است.

فرمول محاسبه درز انقطاع ساختمان

همانطور که در قسمت قبل توضیح دادیم، فرمول محاسبه درز انقطاع ساختمان برابر است با:

0.005 × h = مقدار درز انقطاع



در این رابطه h فاصله بین سطح ارتفاع سازه و سطح پایه است. به عنوان مثال، اگر فاصله کف بام تا کف پایین ترین طبقه ساختمان 16 متر باشد، داریم:

0.08 = 0.005 x 16 متر

یعنی طبق فرمول درز انقطاع برای این ساختمان برابر با 8 سانتی متر است.

ممکن است فرمول فوق را به صورت h/200 دیده باشید. لازم به ذکر است که این فرمول ساده شده فرمول اصلی است (005/0 یعنی 5 تقسیم بر 1000) و در مقدار نهایی تفاوتی ایجاد نمی کند.

محاسبه درز انقطاع در موارد خاص

در صورت عدم وجود مشخصات ملک همجوار و یا عدم وجود سازه، حداقل فاصله هر طبقه از زمین همسایه معادل 70 درصد ارزش جابجایی جانبی غیرخطی پلان در نظر گرفته می شود.

کنترل درز انقطاع

با توجه به تعریف درز انقطاع، ارتفاع کف را از سطح پایه محاسبه می کنیم. طبق استاندارد 2800، سطح پایه ساختمان به سطحی گفته می شود که در هنگام وقوع زلزله، تفاوت حرکتی بین ساختمان و زمین وجود نداشته باشد. طبق مقررات این سطح در طراحی ساختمان به دو صورت زیر در نظر گرفته می شود. برای ساختمان ‌های بدون زیرزمین یا ساختمان ‌هایی که زیرزمینی دارند اما دیوارهای نگهبان آن به سازه متصل نیستند: در این صورت سطح پایه برای طراحی سازه در سطح بالایی فونداسیون خواهد بود.

سازه های زیرزمینی که دیوارهای نگهبان آنها به سازه متصل است و فضای بین گودبرداری و دیوار حفاظ زیرزمین با خاک متراکم پر می شود: در این حالت، سطح پی می تواند در نزدیک ترین سقف زیرزمینی به زمین طبیعی اطراف باشد. البته در این صورت دو شرط باید رعایت شود: خاک طبیعی اطراف ساختمان باید متراکم باشد و دیوارهای حفاظ زیرزمین از بتن آرمه باشد و آخرین سقف زیرزمین استحکام کافی داشته باشد. برای افزایش استحکام سقف می توان تیرها یا مجموع تیر و دال سقف را مستحکم کرد.

کنترل درز انقطاع برای ساختمان بتنی

برای کنترل این درز در ساختمان های بتنی باید در حین آرماتوربندی و اجرای ریشه های ستون در فونداسیون و قبل از بتن ریزی، این کار انجام شود. به این ترتیب فاصله پشت تنگ ها تا مرز زمین مجاور اندازه گیری شود. در واقع فاصله پشت تنگ تا مرز زمین مجاور باید حاصل جمع دو مقدار پوشش بتنی و درز انقطاع باشد.



مثال میزنیم. اگر میزان درز انقطاع در پلان معماری سازه 10 سانتی متر در نظر گرفته شود و همچنین پوشش بتنی ستون در نقشه 7 سانتی متر مشخص شده باشد، برای یک ساختمان بتنی در زمان اجرای ریشه ستون ها، فاصله پشت تنگ و زمین مجاور باید مجموع این اعداد یعنی 17 سانتی متر باشد.

کنترل درز انقطاع برای ساختمان فولادی

برای ساختمان های فولادی کنترل درز انقطاع باید در حین اجرای آرماتور فونداسیون و نصب صفحه پایه ستون ها انجام شود. برای کنترل این مقدار باید فاصله سطح بیرونی ستون فلزی تا مرز زمین مجاور را اندازه گیری کنیم.

درز انقطاع در پلان ساختمان بنایی

طبق آیین نامه، پلان ساختمان بنایی باید دارای یکی از سه حالت زیر باشد تا نیروهای افقی ناشی از زلزله را به صورت یکنواخت تحمل کند.



 پلان ساختمان باید موازی یا نزدیک به هر دو محور اصلی باشد.

طول ساختمان نباید بیش از سه برابر عرض آن باشد.

ابعاد برجستگی در پلان ساختمان، بدون تعبیه درز انقطاع، باید به مقادیر مشخص شده محدود شود.

البته توجه کنید اگر 5l<L یا D>5d باشد، این قسمت ها برآمدگی محسوب نمی شوند و در این صورت محدودیتی برای بعد دیگر وجود ندارد، مشروط بر اینکه نسبی بودن پلان ساختمان تغییر نامناسبی نداشته باشد.

در آیین نامه درز انقطاع در پلان ساختمان در صورتی که پلان ساختمان دارای شرایط زیر باشد باید با ایجاد درز برش ساختمان را به قطعات مناسب تری تقسیم کنیم تا هر قطعه دارای 3 شرط فوق باشد. در این صورت نیازی به ادامه درزهای انقطاع در فونداسیون ساختمان نیست.

نسبت طول به عرض پلان ساختمان باید بیشتر از 3 باشد.

پلان ساختمان نامتقارن است یا دارای برجستگی هایی بیشتر از مقادیر مشخص شده باشد.

درز انقطاع فونداسیون

از آنجایی که جابجایی زیر سطح فونداسیون صفر در نظر گرفته می شود، نیازی به اعمال درز انقطاع برای فونداسیون نیست. اما در فونداسیون سازه توجه به این درز ضروری است که برای اجرای ستون ها و قرارگیری آنها باید رعایت شود. از طرفی این درز از سطح پایه محاسبه می شود. بنابراین به این درز در فونداسیون توجه می کنیم و آن را در اجرای ستون ها اعمال می کنیم. در قسمت فونداسیون می توان این درز را با خاک یا مواد مناسب دیگر پر کرد.

در صورت وجود ساختمان فرعی در زیرزمین نیازی به اجرای دیوار حائل نیست و می توان درز ا نقطاع را در نظر گرفت اما در صورت وجود کثیفی باید دیوار حائل در درز انقطاع اجرا شود تا از ریزش خاک زیر سختمان مجاور جلوگیری شود. برای کنترل این فاصله در دو نوع سازه بتنی و فولادی باید پارامترهای مختلفی را بررسی کرد.

نکته مهم برای این کار در نظر گرفتن آستر کناره ساختمان است که باید ملات ماسه سیمان و گچ سیمان سفید باشد. در برخی موارد دیوار مجاور همسایه یا آستر سیمانی که او اجرا کرده است، شکاف ساختمان شما را پر می کند. این زیر سطح پایه مهم نیست.

مواد مناسب برای پر کردن درزهای انقطاع

مواد پرکننده با نام فیلر که ممکن است حاوی الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، پنبه و سایر موادی باشند که حالت انعطاف پذیر و کشسانی دارند. در حالت ایده آل موادی که برای پرکردن درزهای انقطاع استفاده می شود باید دارای ویژگی هایی مانند جایگیری و شکل گیری درزها، انعطاف پذیری و ارتجاع پذیری، عدم اتصال با درز و بادوام بودن و طول عمر بالا.

نکات و توصیه های لازم در مورد درز انقطاع

بهتر است درز انقطاع در سایت پلان، پلان های تیرریزی و معماری سازه با جزئیات خاص نشان داده شود تا از اجرای آن اطمینان حاصل شود. با توجه به تیرریزی که در ساخت سازه صورت می گیرد، قیمت انواع تیرآهن یکی از پارامترهای تاثیرگذار در فاکتور نهایی می باشد.

باید به ابعاد ستون ها از پایین به بالای ساختمان توجه کرد، به ویژه آن دسته از ستون هایی که ابعاد آنها تا بالا ادامه دارد. در مورد این نوع ستون ها یا دیوارهای برشی، فاصله درز انقطاع بریده شده در تمامی طبقات باید از پایین تأمین شود.
 
سازه هایی که در طبقات زیرین دارای دیوارهای اولیه هستند باید مورد توجه قرار گیرند. در این نوع ساختمان ها درز انقطاع باید با توجه به جزئیات واحد استاتیک در کف با دیوارهای اولیه اجرا شود.



اجرای درز انقطاع به قدری اهمیت دارد که گاهی اوقات اداره ثبت اسناد و شهرداری هابرای محوطه زیر ساختمان  به آن توجه ویژه ای دارند.

در صورت عدم رعایت درز انقطاع ملک مجاور، ناظر ساختمان در حال ساخت باید قبل از انجام کار کلیه نکات فنی و قانونی لازم را در نظر بگیرد.