شاه نشین و کاربرد آن

شاه نشین یکی از ارکان اساسی خانه های ایرانی در معماری کهن بوده است که این این مورد هنوز هم در برخی از خانه ها و ویلا قابلیت اجرایی دارد.اما اگر بخواهیم بیشتر به ماهیت شاه نشین بپردازیم باید اندکی به معماری کهن در ایران و نحوه اجرا پلان های در آن زمان بپردازیم.و در ادامه به تغییرات آن در گذر زمان و قابلیت استفاده آن در خانه های امروزی خواهیم پرداخت.

 شاه نشین چیست؟

شاه نشین به یکی از اتاق های شمالی هر خانه ای گفته می شود که از لحاظ ظاهری با سایرقسمت های خانه متفاوت است و حتی شرایط آب و هوایی آن به دلیل نحوه ساختار خاصی که دارد می‌تواند متمایز از سایر قسمت های خانه باشد.در گذشته از شاه نشین با اسم های پنج دری و یا سه دری نیز یاد میشده است. ویژگی های شاه نشین همانطور که گفتیم با سایر قسمت های خانه در گذشته متفاوت بوده است ،برخی از ویژگی های آن به شرح ذیل می باشد‌.



۱.ارتفاع سقف بیشتر از سایر نقاط منزل
۲.ایجاد سقف گنبدی برای گردش هوای بهتر
۳.وجود پنجره های قدی با شیشه های رنگی
۴.قرار گرفتن در قسمت شمالی خانه
۵.رو به حیاط بودن پنجره ها
۶.اصولا در روبه روی پنجره در حیاط،حوض واقع می‌شود.(برای ایجاد هوای مطبوع)
۷.آیینه کاری و یا گچبری در داخل شاه نشین
۸.وجود نور کافی

شاه نشین در معماری امروزی

امروزه بسیاری از افراد به دنبال داشتم فضاهای خاص در خانه خود می باشند که بتوانند با آرامش در آن فضا به استراحت بپردازند،یکی از فضاهای قابل استفاده در ویلا و خانه های امروزی،تا حدودی شاه نشین می باشد،.البته شاه نشین به معنای واقعی آن در معماری کهن قابلیت اجرایی کامل را ندارد اما می توان بخشی از قسمت شمالی خانه را برای این منظور مهیا کرد.

کاربرد شاه نشین

کاربرد شاه نشین در گذشته واضح و روشن بود و بیشتر در جهت پذیرایی از مهمانان از آن استفاده می شد. اما امروزه واژه شاه نشین ،تعریف آن و کاربرد آن تا حدود زیادی تفاوت پیدا کرده است. شاه نشین در معماری امروزه همانطور که گفتیم بیشتر به یکی از قسمت های شمالی خانه و یا ویلا اطلاق می شود که جای مناسبی برای کتابخانه،محل سرو غذا و یا استراحت در گوشه ای خلوت و دنج باشد.

محل قرارگیری شاه نشین

شاه نشین در معماری امروز علاوه بر تداعی اتاق پنج دری ،برخی موارد دیگر را نیز به ذهن متبادر میکند،به طور مثال،در ساخت خانه های امروزی کاناپه شاه نشین و یا کابینت شاه نشین نیز متداول می باشد،این بدان معناست که به طور مثال در آشپزخانه،به دلیل وجود پنجره بزرگ و منظره زیبا کابینتی را در زیر پنجره تعبیه می‌کنند که قابلیت نشیمن دارد ،از این رو به آن شاه نشین گفته می شود و یا میتوان از این شرایط برای اتاق خواب و نقاطی از خانه نیز قابلیت اجرایی پیدا کرد.